Kỹ thuật chọn giống, trồng cây mắc ca cho năng suất và chất lượng cao
Mắc ca (hay mác ca) tên khoa học là Macadamia, thuộc họ Protaceae, cây cho quả có nhân chứa chất dinh dưỡng cao mang nhiều lợi ích cho sức khoẻ (nhân quả Mắc ca có hàm lượng dầu tới 78%, trong dầu mắc ca có trên 87% là axit béo không bão hoà, hàm lượng protein trong nhân lên tới 9,2%, cùng 20 loại axít amin rất cần thiết cho cơ thể….). Mắc ca là loại cây có thể làm giàu, đặc biệt ở những địa phương còn khó khăn nhưng có vị trí địa lý, điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng thích hợp để trồng mắc ca như vùng Tây Nguyên, Tây Bắc và một số tiểu vùng có điều kiện tương đồng. Sau đây mời bà con cùng tìm hiểu cách chọn giống và kỹ thuật trồng cây mắc ca.
I. Đặc điểm cây Mắc ca
- Mắc ca là cây gỗ lớn thường cao tới 18m, tán rộng tới 15m. Cây Mắc ca có hai loại là Mắc ca vỏ hạt nhám (Macadamia tetraphylla) và vỏ hạt nhẵn (Macadamia integrifolia). Lá có hai loại là mép nguyên và lá có mép có răng cưa. Hoa nở rộ từ tháng 12 đến tháng 2 năm sau (có khi kéo dài đến tháng 4), hoa tự bông dài từ 15-25cm, mỗi chùm hoa chỉ đậu từ 5-14 quả. Hoa màu trắng hay hồng. Hoa Mắc ca không phát ở đầu cành mà mọc ra từ nách lá cành 1 - 2 tuổi hoàn toàn độc lập với phát lộc cành non.
- Quả hình trái đào hoặc tròn như hòn bi, khi chín vỏ quả chuyển từ xanh sang nâu, vỏ quả khô tự nứt. Vỏ hạt màu nâu rất cứng, nhân hạt màu trắng sữa.
- Cây Mắc ca tương đối chịu lạnh, nhiệt độ bình quân không thấp hơn 13oC và không cao hơn 32oC. Giai đọan ra hoa, cây Mắc ca yêu cầu nhiệt độ ban đêm từ 17-20oC để phân hóa mầm hoa giúp cây ra nhiều hoa.
- Lượng mưa thích hợp khoảng 1.500 – 2.500mm.Cây Mắc ca không chịu ngập úng, thời gian ngập úng không quá 10 ngày, nên bà con cần lưu ý đến vấn đề này
- Đất có tầng canh tác sâu 1m, tơi xốp, thoát nước tốt, đất không bị chặt, độ pH thích hợp là 5 - 6.
- Nên trồng cây ở vùng đất dốc dưới 15 độ trở xuống.
- Nên chọn địa điểm trồng có ít gió bão. Cần thiết phải trồng xen với cây chắn gió có thân cao hoặc trồng 1 đến 3 hàng cây chắn gió xung quanh khu vực trồng cây Mắc ca.
- Cây Mắc ca là cây ưa sáng, vì vậy không được trồng dưới tán cây khác.
Bảng Tổng Hợp Đặc Điểm Sinh Trưởng Của Cây Mắc Ca
| Yếu Tố | Biên Độ Thích Hợp |
|---|---|
| Nhiệt độ tối ưu (độ C) | 13oC - 32oC |
| Nhiệt độ giai đoạn ra hoa (độ C) | 17oC - 20oC |
| Lượng mưa tối ưu | 1.500mm - 2.500mm |
| Loại đất | Nhiều loại đất khác nhau, tốt nhất ở đất thịt nhẹ, đến trung bình. |
| Kết cấu đất | Đất có tầng canh tác sâu 1m, tơi xốp, thoát nước tốt, đất không bị chặt, dễ thoát nước, không bị ngập úng |
| Độ dốc vùng đất trồng | dưới 15 độ trở xuống |
| Độ pH trong đất | từ 5 - 6 |
Nhờ có giá trị kinh tế cao nên hiện nay nhiều bà con đã chuyển đổi cây trồng kém hiệu quả sang cây Mắc ca và đã thu được nhiều kết quả tốt đặc biệt ở những địa phương còn khó khăn nhưng có vị trí địa lý, điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng thích hợp để trồng mắc ca như vùng Tây Nguyên, Tây Bắc và một số tiểu vùng có điều kiện tương đồng. Tuy nhiên làm thế nào đạt được năng suất cao nhất từ loại cây này thì không phải ai cũng biết. Để có được hiệu quả kinh tế cao người trồng Mắc ca cần quan tâm đến các yếu tố kỹ thuật như tỉa cành, bón phân, tưới nước,… Để Mắc ca sinh trưởng tốt cho năng suất phẩm chất cao bà con cần lưu ý một số thông tin sau đây:
Cần 03 đúng để phát triển mắc ca có hiệu quả:
- Thứ nhất, trồng đúng vùng khí hậu phù hợp với cây mắc ca đã được BNN&PTNT và Hiệp hội Mắc ca Việt Nam quy hoạch.
- Thứ hai, phải đúng giống cây ghép chuẩn, mắt ghép phải có nguồn gốc từ cây đầu dòng đạt chuẩn và được cơ quan quản lý nhà nước chấp nhận. Phải trồng đúng giống mua ở các đơn vị đã được các cơ quan quản lý nhà nước chấp nhận như Công ty Him Lam Mắc Ca – Lâm Đồng, Công ty Vinamacca – Đắk Lắk, Công ty giống cây Ba Vì, Công ty Liên Việt Gia Lai, Công ty Liên Việt Lai Châu...
- Thứ ba, trồng, chăm sóc, thu hoạch đúng quy trình kỹ thuật.
II. Chọn giống, mật độ và thời vụ trồng
Nước ta đang trồng khảo nghiệm và chọn lọc được 23 giống tốt của Úc (13 giống), của Trung Quốc (5 giống), của Thái Lan (5 giống). Trung tâm nghiên cứu giống cây rừng vùng Tây Nguyên đã nghiên cứu chọn tạo và đang làm thủ tục đề nghị Bộ Nông nghiệp và PTNT công nhận giống tiến bộ kỹ thuật là các dòng Mắc ca: dòng 849, dòng 246, dòng OC và dòng 816 là thích hợp cho Tây Nguyên.
Một số giống phổ biến
| Tên giống | Đặc điểm |
|---|---|
| OC, 344, 333, 741, 660, 695 | Giống cây chịu gió tốt |
| 800, 246, 508, H2, 294 | Giống cây chịu gió kém |
Giống cây phổ biến và có triển vọng
| Tên giống | Đặc điểm |
|---|---|
| Giống Mắc ca H2 | Nếu chăm sóc ổn định sẽ cho năng suất khoảng 10 năm, đạt 18kg/cây/năm. Trông thử nghiệm tại Buôn Ma Thuột cho tuổi thọ 7 năm, năng suất từ 8 – 10kg/năm/cây, tỉ lệ nhân cấp 1 từ 85 – 90%/hạt |
| Giống Mắc ca OC (Own choice) | là giống cây lùn, khả năng chịu gió tốt, có thể trồng ở những vùng nhiều gió bão, kháng bệnh tốt, có thể trồng xen canh với cây ăn quả khác. Nếu chăm sóc tốt, cây sẽ cho năng suất kéo dài khoảng 10 năm, đạt 26kg/cây/năm. Trồng thử nghiệm ở Buôn Ma Thuột có tuổi thọ 7 năm, năng suất 8 – 12kg/cây/năm, tỷ lệ nhân cấp 1 đạt 95 – 100%/hạt. |
Để có năng suất cao, ổn định nên trồng cây ghép các dòng nêu trên. Cây giống đem trồng phải là cây ghép, không trồng giống thực sinh. Vì mắc ca là cây thụ phấn chéo nên trồng từ hạt dẽ bị phân ly. Cây giống phải có chiều cao từ 60cm đến 1m. Cây ghép có chồi ghép đã liền vết sẹo, chồi ghép mọc cao 25-30cm. Nên trồng vào đầu mùa mưa tháng 6 - 7 hằng năm.
Tuỳ theo độ dốc địa hình để chọn mật độ trồng phù hợp. Nếu trồng trên đất bằng thì trồng hàng cây theo hướng Bắc - Nam để cây dễ dàng đón nhận ánh sáng mặt trời được nhiều nhất, tăng khả năng quang hợp ánh sáng cho cây. Mật độ trồng thuần từ 200 - 300 cây/ha (278 cây/ha khoảng cách trồng là 9m x 4m)
Nếu trồng trên triền đồi dốc, nên trồng hàng cách hàng theo đường đồng mức. Tùy theo độ dốc để xác định khoảng cách giữa các hàng có thể 9m - 10m. Mật độ 200 – 222 cây/ha (222 cây/ha khoảng cách trồng là 9m x 5m; 200 cây/ha khoảng cách trồng là 10m x 5m)
Ngoài ra còn xác định hình thái tán cây của từng giống để tính toán mật độ phù hợp. Ví dụ giống OC, A38, A14... có hình thái tán xoè rộng nên trồng mật độ 4,5m x 9m, còn hầu hết các giống khác đều có bộ tán thẳng, cây cao lớn hơn.
Thời vụ trồng cây:
Miền Bắc nên trồng vào đầu mùa Xuân, ở khu vực Tây nguyên nên trồng vào đầu mùa Mưa để tiết kiệm nước tưới tiêu. Bà con có thể tham khảo thời vụ trồng như sau:
| Phương thức trồng | Thời vụ trồng (tháng) |
|---|---|
| Trồng thuần | Tây Bắc: tháng 4 – 5, tháng 7 – 8 Tây Nguyên: 6 – 8 Miền Trung: tháng 2 – 3 |
| Trồng xen canh (cà phê, hồ tiêu, cây chè) | Tây Bắc: tháng 4 – 5, tháng 7 – 8 Tây Nguyên: 6 – 8. |
III. Đào hố, bón lót trước khi trồng
- Sau khi quy hoạch vùng trồng, phát dọn thực bì, làm cỏ, xới đất, nếu đất dốc phải tạo bậc thang theo đường đồng mức.
- Cây mắc ca là loài cây cho thu hoạch hạt lâu năm (như ở Hawaii – Mỹ hiện nay những cây hơn 60 năm tuổi vẫn cho thu hoạch 6 tấn hạt/ha) và là cây gỗ lớn vì vậy đào hố kích thước lớn giúp cây có bộ rễ chắc khỏe khi cây còn non là rất cần thiết. Nên đào hố có kích thước rộng 80cm, sâu 80cm và để phơi nắng 2-3 tuần nhằm diệt bớt các vi khuẩn có hại.
- Trước khi trồng cây vào hố 01 tháng nên đào hố và trộn lớp đất mặt cùng với 15kg phân chuồng hoại mục; 300 gram vôi bột. Trộn đều với lớp đất mặt, sau đó lấp đất lại hố 15 - 20 ngày trước khi trồng.
IV. Kỹ Thuật Trồng
- Để trồng cây Mắc ca đạt năng suất hiệu quả cao cần phải trồng phối hợp các dòng khác nhau. Có thể bố trí trồng 03 dòng khác nhau liên tiếp rồi tiếp tục trồng lặp lại như vậy.
- Khi mua cây giống về nên để cây nơi râm mát, tưới nước giữ ẩm, khi bộ rễ đã ổn định thì đem cây đi trồng.
- Trồng cây: Vận chuyển cây nhẹ nhàng tránh làm vỡ bầu đất, kiểm tra bộ rễ nếu thấy có rễ quá dài xuyên qua khỏi túi bàu thì dùng kéo cắt sát tới bàu đất, cây sẽ tự mọc ra rễ mới. Đào một lỗ lớn hơn bầu đất giữa hố, xé bỏ vỏ nilon đặt cây ngay ngắn lấp đất lèn chặt. Lấp đất kín mặt bầu theo hình mâm xôi để tránh bị úng nước. Trước và sau khi trồng cây bỏ thuốc Basudin… vào trong hố và rải trên mặt đất quanh gốc cây để phòng trừ mối hại. Sau khi trồng, dùng 3 cây cọc cứng chắc, dài từ 60 – 80cm cắm thành hình tam giác xung quanh cây, cách gốc 40 – 50cm, dùng dây buộc chụm đầu phía trên của 3 cọc với thân cây (vị trí đầu buộc nằm ở ⅔ thân cây, tạo thành một góc 60 độ) để giữ cho cây con không bị gió làm nghiêng.
Vì cây Mắc ca chịu gió bão kém nên trồng cây chắn gió từ 2 đến 3 hàng bao xung quanh.
V. Kỹ Thuật Chăm Sóc
- Sau khi trồng nên tụ gốc bằng rơm rạ, cỏ khô dày từ 4 – 5cm, bán kính 1m quanh hốc để tránh bốc hơi nước, duy trì độ ẩm, giúp bộ rễ phát triển tốt, đồng thời hạn chế cỏ dại mọc hút dinh dưỡng. Nếu thời tiết khô hạn thì phải tưới nước giữ ẩm ít nhất 20 ngày để rễ ăn sâu ra đất, chồi non phát triển. Cây từ 20 - 30 ngày tiến hành kiểm tra, trồng dặm cây bị chết; chỉnh sửa ngay ngắn cây bị nghiêng đổ.
- Khoảng 30 – 40 ngày sau khi trồng tiến hành phát dọn dây leo, làm cỏ xới đất quanh gốc đường kính 80cm - 1m. Lần 2 cách lần 1 từ 40 – 50 ngày, hàng năm trước khi bón phân, tiến hành làm cỏ, xới đất.
VINACAM (Tổng Hợp)